જમ્મુ-કાશ્મીરમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારતે પાકિસ્તાન સાથેની સિંધુ જળ સંધિ રદ કરી દીધી છે. જાણો શું છે આ સંધિ અને હવે પાકિસ્તાન પર શું થશે અસર?
જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારતે પાકિસ્તાન સાથેની સિંધુ જળ સંધિ રદ કરી દીધી છે. આ પગલાને કારણે પાકિસ્તાનને પાણી, કૃષિ અને વીજળી સંકટ જેવા ગંભીર પડકારોનો સામનો કરવો પડી શકે છે. જાણો શું છે સિંધુ જળ સંધિ?
જમ્મુ અને કાશ્મીરના પહેલગામમાં પ્રવાસીઓ પર થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારત સરકારે પાકિસ્તાન વિરુદ્ધ કડક નિર્ણયો લીધા છે. કડક નિર્ણય સિંધુ જળ સંધિ રદ કરવાનો છે. આના કારણે પાકિસ્તાન પર મોટી અસર થશે.
સિંધુ જળ સંધિ શું છે?
સિંધુ જળ સંધિ પર ૧૯ સપ્ટેમ્બર ૧૯૬૦ના રોજ કરાચીમાં ભારતના તત્કાલીન વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાને હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. આ કરાર હેઠળ, ભારતને ત્રણ “પૂર્વીય” નદીઓનું પાણી મળે છે: બિયાસ, રાવી અને સતલજ,જ્યારે ત્રણ “પશ્ચિમી” નદીઓ, સિંધુ, ચિનાબ અને ઝેલમનું મોટાભાગનું પાણી પાકિસ્તાનને આપવામાં આવ્યું હતું. આ કરાર મુજબ, ભારત સિંધુ નદી પ્રણાલી (સિંધુ, ચિનાબ અને ઝેલમ) ના માત્ર 20% પાણીનો ઉપયોગ કરી શકતું હતું.
સમાધાન રદ, હવે શું અસર થશે?
ભારત દ્વારા સિંધુ જળ સંધિ રદ કરવાથી પાકિસ્તાનમાં ગંભીર જળ સંકટ સર્જાઈ શકે છે. પાકિસ્તાનની લગભગ 80% ખેતી સિંધુ નદી પ્રણાલી પર આધારિત છે. જો આ નદીઓનું પાણી બંધ કરવામાં આવે તો ખેતી પર પ્રતિકૂળ અસર પડશે, પીવાના પાણીની તીવ્ર અછત સર્જાઈ શકે છે, જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ બંધ કરવા પડી શકે છે, જેના પરિણામે વીજળીનું સંકટ સર્જાઈ શકે છે.
સરકારના આ પગલાથી પાકિસ્તાનની 21 કરોડથી વધુ વસ્તી માટે પાણીની કટોકટી સર્જાઈ શકે છે. પાકિસ્તાન પહેલેથી જ આર્થિક સંકટ અને ભૂખમરાથી પીડાઈ રહ્યું છે, આવી સ્થિતિમાં ભારતનો આ નિર્ણય તેને વધુ ભૂખમરા તરફ દોરી શકે. આ પહેલી વાર છે જ્યારે ભારતે આ જળ સંધિ રદ કરી છે.
પાકિસ્તાન માટે સિંધુ નદી કેમ મહત્વપૂર્ણ છે?
સિંધુ નદી માનસરોવર નજીકથી ઉદ્ભવે છે અને તિબેટ થઈને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી પસાર થાય છે. આ પછી નદી પાકિસ્તાનમાં પ્રવેશ કરે છે. સિંધુ નદીનો ખૂબ જ નાનો ભાગ ભારતમાં આવેલો છે, જ્યારે તેનો મોટાભાગનો પ્રવાહ પાકિસ્તાનમાં આવેલી, સિંધુ નદીના પાણીનો ઉપયોગ પીવા, સિંચાઈ અને વીજળી ઉત્પાદન જેવા ઘણા મહત્વપૂર્ણ હેતુઓ માટે થાય છે. પાકિસ્તાનના ઘણા મોટા જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સ પણ આ નદી પર આધાર રાખે છે. નદીને પાકિસ્તાનની “રાષ્ટ્રીય નદી”નો દરજ્જો પણ કહેવાય છે. જે સંધિ રદ કરવામાં આવી છે તેના કારણે ગંભીર અને વ્યાપક પરિણામો પાકિસ્તાનના આવશે.
